سیاست علم
معرفی، اهداف و چشم اندازها
وظیفه اصلی گروه پژوهشی سیاست علم، همچون گروه‌های پژوهشی دیگری که در مرکز فعالیت می‌کنند، کمک کردن به تحقق برنامه راهبردی مرکز است. مهمترین ماموریت مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور این است که به عنوان بازوی مشورتی و کارشناسی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و شورای عالی عتف برای بهبود عملکرد نظام ملی نوآوری کشور به سیاست پژوهی بپردازد و آن نهادها را در فرایندهای سیاستگذاری و تصمیم‌‌سازی پشتیبانی کند. اگر به گروه سیاست علم داخل این نقشه راهبردی نگاه کنیم، می‌بینیم که از موقعیتی محوری برخوردار است. این گروه ضمن آنکه خودش راساً به مسائل مبتلا به نظام علمی و فناوری کشور می‌پردازد، وظیفه دارد تا نتایج بدست آمده از سایر تحقیقات در این حوزه را در قالب بسته‌های سیاستی ملموس و عملیاتی از طریق مرکز در اختیار نهادهای متولی علم و فناوری در کشور بگذارد. بنابراین، چشم انداز بلندمدت گروه سیاست علم، قرار گرفتن در جایگاه یک اتاق فکر معتبر و منتفذ در زمینه سیاست های علم، فناوری و نوآوری در قلب مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور و در خدمت توسعه همه جانبه و پایدار کشور است.
شرح وظایف و عملکرد گروه
گروه سیاست علم بطور کلی از طریق چهار فرایند کلیدی پژوهش، مشاوره، آموزش و آگاهی بخشی عمومی به ارائه خدمت به مخاطبین خود می پردازد. مهم ترین برنامه های گروه سیاست علم عبارتند از:
- رصد نقادانه ادبیات بین‌المللی سیاست علم و فناوری و شیوه‌های مرسوم تاثیرگذاری سیاستی بر نظام ملی نوآوری
- شناسایی و اولویت بندی چالش‌های موجود کشور در حوزه سیاستگذاری علم، فناوری و نوآوری
- طراحی و اجرای طرح‌های پژوهشی مساله محور
- جذب و اجرای طرح‌های فشرده و کوتاه مدت مشاوره بخصوص برای وزارت علوم و شورای عالی عتف
- ارائه دروس و خدمات آموزش تخصصی در زمینه های مرتبط با ماموریت های گروه در دوره های تحصیلات تکمیلی
- ارتقاء آگاهی عمومی درباره موضوعات مرتبط با سیاستگذاری علم، فناوری و نوآوری از طریق شیوه‌های موثر ترویج علم
پروژه ها
از میان مهم ترین طرح های پژوهشی انجام شده در گروه سیاست علم می توان به طرح «تدوین الگوی تعیین اولویت های پژوهش و فناوری کشور» و طرح «شناسایی نقش آفرینان حوزه سیاستگذاری علم و فناوری کشور» و همینطور طرح «بررسی تطبیقی مدل های دیپلماسی علم و فناوری» اشاره کرد. اعضای هیات علمی گروه بطور روزمره در موضوعات مرتبط با سیاست گذاری علم، فناوری و نوآوری به ارائه مشاوره به نهادهای ذیربط می پردازند. دروس مختلفی در مقاطع تحصیلات تکمیلی توسط اعضای گروه در داخل و خارج مرکز تدریس می‌شود. اعضای هیات علمی گروه همچنین در زمینه آگاهی بخشی عمومی از ظرفیت رسانه های نوشتاری و سمعی بصری استفاده می‌کنند و از این طریق به ارتقاء دانش عمومی در زمینه مباحث مرتبط با سیاست علم، فناوری و نوآوری کمک می‌کنند.
برخی از مهم ترین پروژه های در دست اجرا در گروه سیاست علم از این قرارند:
عنوان پروژه: تحلیل کارکردها و وظایف وزارت عتف در ارتباط با موسسات آموزش عالی
چکیده: مدیریت منطقه ای دانشگاهها و مراکز آموزش عالی با تعقیب سیاست تمرکززدایی می‌تواند با رفع آثار منفی تمرکز اداری، موجبات افزایش نوآوری، کاهش اتلاف نیروی انسانی و افزایش پاسخگویی نظام اداری را فراهم نماید. حل این چالش از طریق تمرکززدایی، غیرسلسله مراتبی کردن ساختار اداری، تفویض قدرت به کلیه مناطق کشور امکان‌پذیر می‌باشد. یکی از ابعاد توسعه اداری علاوه بر تخصص و وسعت، تقسیم کار است. تقسیم کاری که در گذشته نظام اداری کشور ما، بیشتر به نفع ادارات پایتخت و مرکز بوده و ادارات استانی به انجام کارهای دسته دوم بوروکراسی مشغول بودند. وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با درک بموقع ضرورت تحول در نظام اداری و با گسترش تدریجی قدرت اداری پایتخت به سراسر کشور، این وجه از تحول اداری را دنبال خواهد کرد. در این راستا انجام مطالعات میدانی و استفاده ازخرد جمعی در نحوه توزیع اختیارات، مصادیق ماموریت سپاری و الگوی ماموریت سپاری و الزامات پیاده سازی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. این طرح در سه فاز با عناوین «استخراج کارکردها و وظایف وزارت عتف»، «استخراج الگوی واسپاری کارکردها و وظایف وزارت عتف» و «مستندسازی یافته ها» طراحی گردیده و در دست اجرا می باشد.
عنوان پروژه: ارائه راهکارهای سیاستی بین المللی سازی مؤسسات پژوهشی ایران (پنج مؤسسه برتر)
چکیده: در دو دهة گذشته، بین المللی شدن آموزش عالی بعنوان یکی از اولویت های توسعة آموزش و پژوهش و در گام بعد توسعة پایدار مورد توجه کشورهای جهان قرار گرفته است. در ایران نیز ادبیات بین المللی شدن اگر چه از سالها قبل طرح شده است اما پیش بینی اجرای آن در برنامه ششم توسعه نشان از جدیت نظام آموزش عالی در اجرای این گزینة سیاستی است. بین المللی شدن آموزش عالی همزمان دو بعد آموزش و پژوهش را شامل می شود. تمرکز این پروژه بر بعد پژوهش و مؤسسات پژوهشی است. سوال اصلی این است که "راهکارهای سیاستی جهت بین المللی سازی مؤسسات پژوهشی در ایران کدام است؟" برای پاسخ به این سوال چارچوب روش پژوهش بر مطالعة موردی چند نمونه ای و در چند گام بنا نهاده شده است. در گام نخست مفاهیم اصلی با ذکر شاخصها تعریف می شوند. در گام دوم چارچوب نظری اولیه با تکیه بر روش موردپژوهی چندنمونه ای ترسیم می شود. در گام سوم پنج موسسة پژوهشی ملی که سابقة فعالیت بین المللی داشته اند و در رده بندی مؤسسات وزارت عتف باید در تراز بین المللی قرار گیرند بررسی می شوند. منابع این مرحله شامل مصاحبه با صاحبنظران، مطالعة اسناد، مشاهدة شواهد، رویه ها و منابع آماری است. دلایل شکست و موفقیت این مراکز با مطالعة درون موردی عمیق استخراج و عوامل مشترک و تعمیم پذیر نیز با مطالعة بین موردی استخراج و بر اساس آن راهکارهای سیاستی پیشنهادی ارائه می شود.
عنوان پروژه: بازخوانی انتقادی مباحثه تجاری سازی تحقیقات علمی در ادبیات جهانی و استخراج یک چارچوب مفهومی مناسب برای سیاستگذاری های بومی مرتبط
چکیده: موضوع تجاری سازی تحقیقات علمی چندی است که بدون توجه کافی به ریشه های تاریخی شکل گیری آن در کشورهای توسعه یافته و همینطور بدون بررسی کافی مبانی نظری مرتبط با آن در محافل علمی و سیاستگذاری ما رواج یافته و در بسیاری از جهت گیری ها و سیاستگذاری های کلیدی و کلان کشور در حوزه علم و فناوری منشاء اثر گردیده است. هدف از تحقیق حاضر جبران نقصان های نظری و بنیادینِ گفتمان تجاری سازی علم و فناوری در کشور و پرورش موضعی منسجم و ریشه دار در این خصوص می باشد. دستیابی به این هدف در سه گام اصلی دنبال خواهد شد. در گام اول با استفاده از روش تاریخ نگاری به ارائه تصویری روشن و نظام یافته از ریشه های تاریخی گفتمان تجاری سازی تحقیقات علمی در جهان خواهیم پرداخت. در گام دوم مبانی نظری اقتصادی مرتبط با گفتمان تجاری سازی تحقیقات علمی را بازخوانی و بازسازی خواهیم کرد. و بالاخره در گام سوم به صورتبندی یک موضع نظری روشن و مناسب شرایط بومی کشور در خصوص گفتمان تجاری سازی تحقیقات علمی دست خواهیم زد و مهم ترین نتایج سیاستی آن موضع نظری را استخراج خواهیم کرد.
مخاطبان
مهمترین مخاطبان این گروه، اول سیاستگذاران و تصمیم گیرندگان حوزه علم و فناوری هستند و دوم دانشگاهیان و همکاران ما. از گروه اول انتظار داریم که مسائل و نیازهای خود را با ما مطرح کنند و به توان کارشناسی ما برای صورتبندی راه حل‌های بهینه برای آن مسائل اعتماد کنند. از همکاران هم انتظار داریم که ما را نقد کنند. بهترین مکانیزم پیشرفت علم به گمان بنده نقد منصفانه همکار به همکار است و انتظار داریم که از این نقد منصفانه برخوردار باشیم.
مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور در سال‌های اخیر انصافاً شاهد اتفاقات خوبی بوده است. زیرساخت‌های سخت و نرم مرکز بازسازی شده و فرهنگ سازمانی بهبود یافته است. همکاران دانشمند و توانایی به جمع ما اضافه شده اند و مرکز کم کم در حال تبدیل به یک پژوهشکده حرفه ای و معتبر در زمینه سیاست علم و فناوری در کشور است. اینها همه، شعله امید را در دل و ذهن کارشناسان و محققان شاغل در مرکز برای آینده ای بهتر می‌افروزد. امیدوارم که حرکت در مسیر پیشرفت در این مرکز تداوم داشته باشد.
مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور کانون تفکر در زمینه سیاست‌پژوهی و سیاست‌سازی علم، پژوهش و فناوری در سطح ملی.
درج دیدگاه